ထိန်ꩻထွားရေꩻစနစ်
ထိန်ꩻထွားရေꩻစနစ်
editထိန်ꩻထွားရေꩻစနစ်နောဝ်ꩻ ငေါဝ်းဝေါဟာရနုဲင်ႏငံႏရေꩻအလꩻအထိုတန်မွေးစွဉ်ႏသွူ။ခမ်းတန်၊နုဲင်ႏငံႏတန်သားကခွုမ်စံႏသွုံꩻဒါႏ ထိန်ꩻထွားရေꩻစနစ်နောဝ်ꩻ တဲမ်းဘာႏသာႏပြန်ႏသားတဲ့ တဲမ်းနယ်အာတန်ဒျာႏသွူ။ကွဲတွော့ꩻနီသွဉ်းသီးပအိုဝ်ႏနောဝ်ꩻ ရအသေဆေ့ꩻပေႏလိုမ်ꩻသွူ။စနစ်မုဲင်ꩻခိဟောင်းတဲ့ (၁) ပါလီမန်(နမ်းခြောင်တင်) အုပ်ချွုတ်ရေꩻစနစ် ကျင်ꩻသွုံꩻသား။ဥပမာႏ–အမေႏရိကန်ႏ၊ (၂)နုဲင်ႏငံႏတောႏအတန်အကယ်ႏနောဝ်ꩻ သမ္မတသွူ။မျဲန်ႏမာႏခမ်း၊ (၃) ဝွန်ႏတန်သားနောဝ်ꩻ ထွာဗာႏအစိုႏရအစွိုꩻအဗူႏတန်သွူ။ထုဲင်ႏခမ်း၊ (၄) ဟံႏနယ်ႏအတာႏ ပါလီမန်ဆဲင်ႏရာꩻဖုံႏယို တွမ်ႏနမ်းခြောင်တင်အမတ်ဖုံႏ၊ခမ်းနယ်ႏကောင်စီသီးယို ထွို့ꩻဗူႏလွေꩻ။ဖက်ဒရယ်စနစ်ပွုံႏစံႏ၊
နမ်းပဲင်ႏအသုဲင်အမောင်ꩻအာႏဏာႏ
editနမ်းပဲင်ꩻအသုဲင်အမောင်ꩻအာႏဏာႏကရိုꩻယို တွမ်ထူႏဗာႏအဓိပ္ပာယ်ႏနောဝ်ꩻတဲ့ နမ်းပဲင်ႏအုပ်ချွုတ်ရေꩻ၊နမ်းပဲင်ႏမာꩻခွင်ꩻလꩻချာနောဝ်ꩻစားသွူ။နုဲင်းမုဲင်ꩻစားနယ်းတဲင်တွော့ꩻ တွမ်ႏနုဲင်ႏငံႏတောႏအစိုႏရအစွိုꩻအဗူႏဖုံႏ အုံနောင်အုံထေ့ကင်ꩻကင်ꩻ ဒေႏသရပ်ရာႏမာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻတခြင်ခြင် ပြွူႏဖြိုထင်ႏထိုရေꩻအတာႏအာႏဏာႏအဝ်ႏသော့ꩻချာဒျာႏ နီလိုꩻမျိုꩻစူကိုနောဝ်ꩻ နဝ်ꩻစားဝင်ꩻဟဲ့နမ်းပဲင်ႏအာႏဏာႏအောဝ်ႏသွူ။နီလိုꩻမျိုꩻအရေꩻကိစ္စဖုံႏယို အစိုႏရအလောင်းအုံနောင်အာႏကွိုꩻခရာႏလိုႏတဝ်းတဲင် စီႏမီႏပဲင်ႏခွင်ꩻလꩻအမဲဉ်ရိုꩻယိုစားသွူ။ကွဲးတဲင်တွော့ꩻ လွိုဆန်မူဝါဒတဲ့ တလꩻတောဝ်းသွူ။ ဒီမိုကရေစီတွမ်ႏဖက်ဒရယ်နောဝ်ꩻ သမ်းပေါင်းဗွိုန်ပီဒျာႏလို့ဝင်ꩻ ရိုꩻကီစွဉ်ႏလဲ့ အတဗွိုန်တောဝ်းယင်းဒျာႏ လို့ဝင်ꩻနေနေသွူ။ နုဲင်းလိုꩻတဖြာꩻပုဂ္ဂိုလ်ႏစီႏတဲ့ နမ်းကျိုက်သꩻလွိုက်လꩻတခြင်ခြင် ဖောႏထန်ႏနွောင်ꩻချာ လိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻနုဲင်းနဝ်ꩻစားသွူ။ယထွောင်းထွောင်းခြာတဲ့ နီကိစ္စဒျာႏ ဆဲင်ႏဒျာႏနီလိုမ်ꩻနဝ်ꩻစားတဲ့ တလꩻဖျင်တောဝ်းအထွောင်းကိုတဲ့ အောဝ်ႏအာတန်ဒျာႏသွူ။အကျိုꩻဟဝ်ဖုံႏ ကထွာအီဒါႏထာꩻမာꩻဖုံႏယို တွမ်ႏဥပဒေႏမဲန်ႏမဲန်ႏအရန်းရန်းနေးတဲင် ကျိုꩻစာꩻခွုမ်စံႏလွေꩻနောဝ်ꩻတဲ့ ဟဲ့ꩻထွိုက်သင်ꩻငါ နမ်းပဲင်ႏအသုဲင်အမော့အာႏဏာႏသွူ။
ထူႏတာႏဝွန်ႏဖြေႏသျင်ꩻနယ်
editနုဲင်းလိတ်အုတ်ကိုထူႏတာႏဝွန်ႏဖြေႏသျင်ꩻနယ်ꩻနောဝ်ꩻ တာႏဝွန်ႏထူႏတွမ်ႏခံႏထူႏတာႏဝွန်ႏနောဝ်ꩻစားသွူ။ထူႏတာႏဝွန်ႏဖြေႏသျင်ꩻနွောင်ꩻကရိုꩻနောဝ်ꩻ ထူႏတာႏဝွန်ႏနွောင်ꩻစွန်ꩻအာႏကပနဲဉ်ႏငါႏသဘာႏဝဒျာႏသွူ။နုဲင်းမုဲင်ꩻစားနဲးတဲင် နီသွဉ်းသီးထာꩻမာꩻဖုံႏယို သျင်ꩻနယ်တာႏတာႏဝွန်ႏတွမ်ႏ အလင်လိုꩻတဖြာꩻကဒေါ့ꩻလွဉ်ငေါဝ်းယို အောဝ်ႏလက်ခံႏဆွုမ်ႏဗွောင်ခါꩻဖေႏ စစွဉ်ႏတာႏဝွန်ႏဖုံႏယို အမဲဉ်ရိုꩻနောဝ်ꩻစားသွူ။နောဝ်ꩻသဖော်ꩻတရာꩻနောဝ်ꩻ နုဲင်းနုဲင်ႏငံႏရေꩻအကို အရန်းကထိုငါႏအစွိုꩻအဗူႏဖုံႏ အစွိုꩻအဗူႏဆꩻလꩻဖုံႏခွုမ်ႏစံႏဆောင်ႏရွပ်မုဖုံႏယို ခတ်ကယ်ꩻပွေါးထွားအီတာႏ သွုံꩻသပ်နွောင်ꩻလွေꩻအတာႏ အစိုႏရအစွိုꩻနောဝ်ꩻ တာႏဝွန်ႏတွမ်ႏမာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻကရိုꩻဒါႏ အဓိပ္ပာယ်ႏယိုမဲန်ဗွောင်နောဝ်ꩻစားသွူ။
ထူႏတာႏဝွန်ႏဖြေႏသျင်ꩻလွေꩻနောဝ်ꩻ တာႏဝွန်ႏကအဝ်ႏဒါႏအထွော့အပဲင်ꩻယို အစိုႏရသီးအကျိုꩻကထွာအီဒါႏအွဉ်ႏလင်ꩻမူဝါဒတွမ်ႏ ဒီမိုကရေစီအရေꩻကပါဒါႏ အကိုအထန်ႏလက္ခဏာႏဖုံႏဒျာႏသွူ။အစိုႏရသီးစူဆꩻလꩻကအဝ်ႏဒါႏအစွိုꩻဖုံႏနောဝ်ꩻတဲ့ ထာꩻမာꩻရဲဉ်ႏပွုံႏစံႏဖုံႏယို အွဉ်ႏနယ်လင်ꩻဖေႏတဲင် တာႏဝွန်ႏထူႏတွမ်ႏတာႏဝွန်ႏခံႏယိုနီဗာႏ အစိုႏရသီးအုံပွေါးထွားဆွုမ်ႏတဲင် လိုႏရာꩻခင်ႏလမ်းကိုထဲမ်သော့ꩻဖေႏဒျာႏတဲင် ခမ်းသားမူဝါဒအွဉ်ႏထွော့ချက်ဖုံႏအတာႏတဲ့ အထီအသွီႏထိုအီနေနေသွူ။
တန်ႏဖိုႏတွမ်ႏဒီမိုကရေစီ
editမဲဉ်လꩻမွေးဒီမိုကရေစီတဲ့ တန်ႏဖိုႏအလွောက်ꩻတဲ့ လွောက်ꩻအုံကျင်ꩻလွဉ်ꩻဗာႏသွူ။ခင်ႏလမ်းတွိုင်ꩻတဲ့ ထွိုက်တန်ႏတွမ်ႏဒီမိုကရေစီသားတဲ့အောဝ်ႏဒျာႏ ၊ခင်ႏလမ်းယထွောင်းထွောင်းတဲ့ တထွိုက်တန်ႏတဲ့ရအောဝ်ႏဒျာႏသွူ။ နီကအဝ်ႏဒုံဒင်ႏဟံႏတန်ယို လိုꩻမျိုꩻစွုမ်ႏတဲင် ယွုမ်းအံႏဘာႏသာႏဖုံႏတဲ့ တဗွိုန်ရောင်တောဝ်းလို့ဝင်ꩻသွူ။ဝါဒဖုံႏယင် အကွယ်ꩻဝင်ꩻအောဝ်ႏအာတန်သွူ။ကအောဝ်ႏအာတန်အကို နီနမ်းတဖြာꩻစီႏယို ခံႏထူႏချက်ပငါပရာꩻဒျာႏတဲင် နီမဉ်ႏထူႏဆွုမ်ႏနွောင်ꩻမꩻ တန်ႏဖိုႏတွမ်ႏဒီမိုကရေစီယို နီအဝ်ႏထွိုက်တန်ႏဒျာႏသွူ။ယိုစားနောဝ်ꩻ နုဲင်းမုဲင်ꩻစားဟောင်းတဲ့ လက်ခံႏနွောင်ꩻဗာႏ ထာꩻယူႏဝါဒပꩻဖြယ်ဝင်ꩻဖုံႏ၊သေနာႏဗာႏလိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻ၊လွစ်တခြင်မုဖုံႏ၊ခမ်းသားသီးမာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻဖုံႏယိုတဲ့ ထွာဒျာႏတန်ႏဖိုႏဖုံႏဒျာႏသွူ။
ဒီမိုကရေစီအခေႏခံႏတန်ႏဖိုႏ
editနုဲင်းဒျာႏနီလိုꩻသီးဖုံႏနောဝ်ꩻ ဝင်ꩻရိုꩻဒီမိုကရေစီတဲ့ အလွိုးလွဉ်ꩻဒျာႏဝင်ꩻကွေႏကွေႏနောႏ။ဒီမိုကရေစီတန်ႏဖိုႏဖုံႏယို မဲန်လꩻသွူတဲ့ ကမဲန်လꩻနောဝ်ꩻအတွိုင်ꩻ သေနာႏခါꩻဗာႏ ဒီမိုကရေစီအခေႏခံႏတန်ႏဖိုႏမꩻ ယိန်းဟဝ်ငါႏသွူ။ (၁) မိဉ်ႏကျုံႏလွဉ်ပျဿနာႏခမ်းသားတွမ်ႏအစိုႏရအခါႏ တကေႏလယ်ႏတဝ်းပျဿနာႏမိဉ်ႏအဝ်ႏဒါႏနောဝ်ꩻ ထူႏတာႏဝွန်ႏဖြေႏသျင်ꩻနွောင်ꩻဗာႏသွူ။
(၂) ခမ်းသားအလောင်းတဲ့သင်၊အတန်အကယ်ႏသားတဲ့သင် နီဖဲ့ꩻနီခဝ်နမ်းပဲင်ႏအာႏဏာႏအောဝ်ႏဗာႏစွုမ်ႏဖြာꩻသွူ။
(၃) နမ်းတဖြာꩻစီႏယို မာꩻပဲင်ႏခွင်ꩻကထွာဒါႏ အခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏယို အတန်အကယ်ႏဆꩻကီသား ဖေႏလင်ꩻဗာႏ၊သဖော်ꩻတူႏစွꩻခွင်ꩻဗာႏသွူ။
(၄) လိုꩻမူႏတွမ်ႏလိုꩻခိုအခါႏတဲ့သင်၊ခမ်းသားတွမ်ႏအစိုႏရသားတဲ့သင် အွဉ်ႏတသွိုန်တွောင်းညီႏတရျားဗာႏဝင်ꩻသွူ။ သေနာႏစဲင်းစဲင်းသွူ ဒီမိုကရေစီအကဲန်အဗဲ့ꩻမꩻ နီခြဝ်ခြီနုဲင်းဝင်ꩻ ဒီမိုကရေစီနောဝ်ꩻ သမ်းပေါင်းသေန်ႏဟောင်း။
အစဲစ်အမဲန်ႏဒီမိုကရေစီ
editဒီမိုကရေစီအစဲစ်အမဲန်ႏနောဝ်ꩻ နုဲင်းဆꩻကီအချက်သွံချက်နောဝ်ꩻတဲ့ အောဝ်ႏပါနေနေသွူ။ O= Organize –ဖြွမ်းဗူႏလွောင်ႏဗူႏမု။
C= Citizen – ခမ်းသားထီသား။
R= Religion – ကိုႏကွယ်ႏယွုမ်းအံႏခွင်ꩻ။
A= Ability – မာꩻနွောင်ꩻစွန်ꩻအာႏ။
C= Chief – အွဉ်ငါအတန်အကယ်ႏ။
Y= Youth – လိုꩻယွဲးဖုံႏ နုဲင်းဒျာႏအချက်ယိုဖုံႏနောဝ်ꩻ မိဉ်ႏဗွေပြဲ့ꩻစွုမ်ႏမꩻ ခမ်းထီနောဝ်ꩻတဖြုံႏနောဝ်ꩻ ရိုꩻထွိုက်နွောင်ꩻ ဒီမိုကရေစီခမ်းထီနောဝ်ꩻသွူ။
သေနာႏဗာႏဒီမိုကရေစီ
editနုဲင်းငေါဝ်းလိတ်ဖြုံႏယိုနောဝ်ꩻ အောဝ်ႏဒျာႏအရန်းရန်းလင်ꩻလွဉ်သွူ။နုဲင်းဒျာႏဒီမိုကရေစီသမဲင်ꩻအလꩻတဲ့ ဂရိလိုꩻမျိုꩻကျင်ꩻသွုံꩻရီးဝင်ꩻသွူ။ယိုနောဝ်ꩻခေတ်ငေါဝ်းအလꩻဒျာႏသွူ။ကမ္ဘာႏကပေါႏစစတဲ့ အောဝ်ႏလွဉ်လဲဉ်းဒျာႏသွူ။ အစဲင်းသွတ်ꩻဖေႏကထွာနောဝ်ꩻ လိတ်အုတ်ကိုယိုဝွေꩻသီးတဲမ်းခါꩻနေးတွမ်ႏအဲန်းဂလေပ်လိတ်ဖြုံႏနေးနဝ်ꩻ သျင်ꩻတလျင်ꩻစွဉ်ႏစားသွူ။ DEMOCRACY ယိုနောဝ်ꩻ လိတ်တဖြုံႏစီႏတဲ့ အဓိပ္ပာယ်ႏအောဝ်ႏငါႏသွူ။ Dနောဝ်ꩻ Discipline –စီꩻကန်ꩻအောဝ်ႏဗာႏသွူ။နုဲင်းနုဲင်ႏငံႏရေꩻသွုံꩻငေါဝ်းတဲ့ ဥပဒေႏ၊နီလိုꩻသီးတဲ့စီꩻကန်ꩻ၊သီႏလ၊နုဲင်းဒျာႏဗွေႏရဟန်ꩻသံဃာႏနောဝ်ꩻ ဝိနယ်ꩻဖုံႏသွူ။ Eနောဝ်ꩻတဲ့ Equal –တသွိုန်တွောင်းငီႏဗာႏဝင်ꩻသွူ။အခွင်ꩻအရေꩻကားကအဝ်ႏနောဝ်ꩻ ခွဲꩻချာဒွုမ်လို့ဝင်ꩻ အရန်းဖွိုႏအရန်းထိုတဲင် ခံးစာꩻခွင်ꩻလꩻဗွိုန်ဗာႏလို့ဝင်ꩻသွူ။ Mနောဝ်ꩻတဲ့ Morality –နမ်းကျင်ꩻသိက္ခာႏဖုံႏဒျာႏသွူ။လိုꩻတဖြာꩻစီႏအလောင်း အရေꩻတန်ငါႏသွူ။မိဉ်ႏထွာသမ္မတတဲ့ အကျင်ꩻ(၁၀)ပါꩻဖုံႏ၊ခမ်းသားတဲ့ သီႏလ (၅)ပါꩻ၊ဝွေꩻတွမ်ႏဝွေꩻနမ်းကျင်ꩻသိက္ခာႏအလွောက်ꩻ ကျင်ꩻသွုံꩻဗာႏသွူ။
ဒီမိုကရေစီအမျိုꩻမျိုꩻ
editခမ်းတန်နုဲင်ႏငံႏအရန်းတန်သားသီး ကခွုမ်စံႏသွုံꩻလွေꩻ ဒီမိုကရေစီအနယ်ꩻနောဝ်ꩻ ကထီႏထွꩻဗာႏနောဝ်ꩻတဲ့ အောဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။
ရေႏတောက်ꩻနေးဒီမိုကရေစီတွမ်ႏ ဝဲက်ထွို့ꩻနေးဒီမိုကရေစီနုဲင်းနဝ်ꩻစားသွူ။
ရေႏတောက်နေးနဝ်ꩻတဲ့ ခမ်းသားမွိုးဖာသီးကလွိုက်ဒင်ႏခံႏဒါႏ အတန်အကယ်ႏဖုံႏသွူ။ဥပမာႏတဲ့ အမေႏရိကန်ႏခမ်းတန်။
ဝဲက်ထွို့ꩻနေးနဝ်ꩻတဲ့ အောဝ်ႏအွိုးခမ်းသားမွိုးဖာသီးတရန်းတဲင် နမ်းခြောင်တင်ကလွိုက်ရွေꩻခံႏဗာႏ လိုꩻတန်ဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ဥပမာႏတဲ့ နုဲင်းမျန်ႏမာႏခမ်းယိုသွူ။
ဒီမိုကရေစီအခေႏခံႏမူ လစ်ꩻချက်
editခေတ်ဟန်ႏသနီꩻနီလိုꩻသီး ကမောင်ꩻကော့ꩻရောင်ဒါႏတဲ့နောဝ်ꩻ၊ကခြီခြဝ်ရောင်ဒါႏဒီမိုကရေစီယံလꩻရေꩻ ထွာနီအရေꩻစစွဉ်ႏနောဝ်ꩻစားဖုံႏယို နီနမ်းတွမ်ႏနီနမ်းသေနာႏလွေꩻ ဒီမိုကရေစီတွော့ꩻ နီခြဝ်နဲ့ဝင်ꩻရိုꩻဒီမိုကရေစီတွော့ꩻ ဒီမိုကရေစီနုဲင်းလွဉ်ꩻဒျာႏဝင်ꩻနဲ့။အခေႏခံႏမူလစ်ꩻချက်နောဝ်ꩻ (၁) ခမ်းသားနောဝ်ꩻထွာဗာႏ ပဲင်ႏအာႏဏာႏသားအုပ်ချွုတ်ဗာႏသားသွူ။
(၂) ခမ်းသားတွိုင်ꩻလို့လို့နောဝ်ꩻ နုဲင်ႏငံႏရေꩻအလꩻတဲင် တသွိုန်တွောင်းဗာႏလို့ဝင်ꩻသွူ။
(၃)ခမ်းသားဖုံႏနောဝ်ꩻ ရဲးကမ်းနွောင်ꩻအစိုႏရသီးအာႏဏာႏဖုံႏတွမ်ႏခမ်းသားသီးထျꩻကထွတ်ꩻထေထန်ႏဒါႏဥပဒေႏမူအကိုနောဝ်ꩻ အစိုႏရသီးခွုမ်စံႏနွောင်ကွို့ꩻနဝ်ꩻအကိုသွူ။
(၄) လိုꩻတဖြာꩻစီႏသီးယို သဲက်တဲင်ကလွူးလင်ꩻလွဉ်စနောဝ်ꩻအခေႏခံႏလိုꩻအခွင်ꩻအရေꩻဖုံႏယို မာꩻသေငါꩻမတ်ရိုႏသေႏအွဉ်ႏတန်ႏဖိုꩻဗာႏသွူ။
ဖွင်ꩻနယ်ဒီမိုကရေစီ
editကအွဉ်ႏထွော့ဒီမိုကရေစီအဓိပ္ပာယ်ႏနောဝ်ꩻ အဝ်ႏနီမျိုꩻသွူ။ဒီမိုကရိုꩻဒါႏအဓိပ္ပာယ်ႏတွမ်ႏကရေစီဖုံႏနောဝ်ꩻသွူ။ ဒီမိုကရိုꩻနောဝ်ꩻ ခမ်းသားမွိုးဖာသီးဖုံႏ လꩻလွေꩻနောဝ်ꩻစားတဲင် ကရေစီနောဝ်ꩻတဲ့ အုပ်ချွုတ်လွေꩻယိုစားဖုံႏသွူ။ကွပ်နောဝ်ꩻမꩻ ဒီမိုကရေစီနောဝ်ꩻ ခမ်းသားမွိုးဖာသီး အုပ်ချွုတ်ရေꩻ ထွာလွဉ်နောဝ်ꩻစားသွူ။ဒီမိုကရေစီနောဝ်ꩻ ဖေႏတဲ့လဒျာႏတဲင် ထူႏတဲ့တလꩻတဝ်းနုဲင်းနဝ်ꩻစား ဖြေꩻစာနေးတဲ့ တလꩻတောဝ်းသွူ။ပွိုးတမုုဲင်ꩻပါႏတမုဲင်ꩻနဲးတဲင် ထွာနုဲင်ႏငံႏရေꩻကျင်ꩻရဲဉ်ႏဖုံႏ အီႏလွေꩻအီတဖူꩻစဲဉ်ႏတာႏဒျာႏသွူ။ [1]
အုံနောင်
edit- ↑ ခေါင်းဆောင်၊ ခေါင်းဆောင်မှုနှင့် ကမ္ဘာ့အမြင်(ဒေါက်တာနေဇင်လတ်)ဘာသာပြန်စာအုပ်