Học thuyết Ngũ hành

Theo triết học cổ Trung Hoa, tất cả vạn vật đều phát sinh từ năm nguyên tố cơ bản gồm có 1.Hỏa (火), 2. Thủy (水), 3. Mộc (木), 4. Kim (金), 5. Thổ (土).

Thuyết ngũ hành bao gồm các quy luật , mối quan hệ tương sinh, tương khắc, phản sinh, phản khắc. Tất cả các yếu tố này đều tồn tại song hành, dựa trên sự tương tác qua lại lẫn nhau, không thể phủ nhận, tách rời yếu tố nào.

Quy luật Ngũ hành

Có thể nói rằng, tương sinh và tương khắc là hai quy luật luôn tôn tại song hành với nhau, có tác dụng duy trì sự cân bằng trong vũ trụ. Nếu chỉ có sinh mà không có khắc thì sự phát triển cực độ sẽ gây ra nhiều tác hại. Ngược lại nếu chỉ có khắc mà không có sinh thì vạn vật sẽ không thể nảy nở, phát triển. Do đó, sinh-khắc tạo ra quy luật chế hóa không thể tách rời.

Ngũ hành tương sinh

Tương sinh nghĩa là cùng thúc đẩy, hỗ trợ nhau để sinh trưởng, phát triển. Trong quy luât ngũ hành tương sinh bao gồm hai phương diện, đó là cái sinh ra nó và cái nó sinh ra hay còn được gọi là mẫu và tử. Nguyên lý của quy luật tương sinh là:

Mộc sinh Hỏa: Cây khô sinh ra lửa, Hỏa lấy Mộc làm nguyên liệu đốt.
Hỏa sinh Thổ: Lửa đốt cháy mọi thứ thành tro bụi, tro bụi vun đắp thành đất.
Thổ sinh Kim: Kim loại, quặng hình thành từ trong đất.
Kim sinh Thủy: Kim loại nếu bị nung chảy ở nhiệt độ cao sẽ tạo ra dung dịch ở thể lỏng.
Thủy sinh Mộc: Nước duy trì sự sống của cây.

Ngũ hành tương khắc

Tương khắc là sự áp chế, sát phạt cản trở sinh trưởng, phát triển của nhau. Tương khắc có tác dụng duy trì sự cân bằng nhưng nếu thái quá sẽ khiến vạn vật bị suy vong, hủy diệt. Trong quy luật ngũ hành tương khắc bao gồm hai mối quan hệ đó là: cái khắc nó và cái nó khắc. Nguyên lí của quy luật tương khắc là:

Thủy khắc Hỏa: Nước sẽ dập tắt lửa
Hỏa khắc Kim: Lửa mạnh sẽ nung chảy kim loại
Kim khắc Mộc: Kim loại được rèn thành dao, kéo để chặt đổ cây.
Mộc khắc Thổ: Cây hút hết chất dinh dưỡng khiến đất trở nên khô cằn.
Thổ khắc Thủy: Đất hút nước, có thể ngăn chặn được dòng chảy của nước.

Ngũ hành phản sinh

Tương sinh là quy luật phát triển của ngũ hành, tuy nhiên sinh nhiều quá đôi khi trở thành tai hại. Cũng giống như cây củi khô là nguyên liệu đốt để tạo ra lửa, thế nhưng nếu quá nhiều cây khô sẽ tạo nên một đám cháy lớn, gây nguy hại đến tài sản và tính mạng của con người. Đó là nguyên do tồn tại quy luật phản sinh trong ngũ hành.

Kim hình thành trong Thổ, nhưng Thổ quá nhiều sẽ khiến Kim bị vùi lấp.
Hỏa tạo thành Thổ nhưng Hỏa quá nhiều thì Thổ cũng bị cháy thành than.
Mộc sinh Hỏa nhưng Mộc nhiều Thì Hỏa sẽ gây hại.
Thủy cung cấp dinh dưỡng để Mộc sinh trưởng, phát triển nhưng Thủy quá nhiều Thì Mộc bị cuốn trôi.
Kim sinh Thủy nhưng Kim nhiều thì Thủy bị đục.

Ngũ hành phản khắc

Tương khắc tồn tại hai mối quan hệ: cái khắc nó và cái nó khắc. Tuy nhiên khi cái nó khắc có nội lực quá lớn sẽ khiến cho nó bị tổn thương, không còn khả năng khắc hành khác nữa thì đây được gọi là quy luật phản khắc.

Kim khắc Mộc, nhưng Mộc quá cứng khiến Kim bị gãy
Mộc khắc Thổ nhưng Thổ nhiều sẽ khiến Mộc suy yếu.
Thổ khắc Thủy nhưng Thủy nhiều sẽ khiến Thổ bị sạt nở, bào mòn.
Thủy khắc Hỏa nhưng Hỏa quá nhiều thì Thủy cũng phải cạn.
Hỏa khắc Kim nhưng Kim nhiều Hỏa sẽ bị dập tắt.

Có thể nói rằng, ngũ hàng không chỉ tồn tại các quy luật tương sinh, tương khắc mà còn có cả trường hợp phản sinh, phản khắc xảy ra. Biết rõ được các mối quan hệ đó sẽ giúp bạn có cái nhìn bao quát, tổng quan và tinh tế hơn về sự vật, con người.

Cách xác định mệnh dựa vào năm sinh

Người mệnh kim sinh năm: 1954, 1955, 1962, 1963, 1970, 1971, 1984, 1985, 1992, 1993, 2000, 2001, 2014, 2015 …
Người mệnh mộc sinh năm: 1950, 1951, 1958, 1959, 1972, 1973, 1980, 1981, 1988, 1989, 2002, 2003, 2010, 2011, 2018, 2019…
Người mệnh thủy sinh năm: 1944, 1945, 1952, 1953, 1966, 1967, 1974, 1975, 1982, 1983, 1996, 1997, 2004, 2005, 2012, 2013…
Người mệnh hỏa sinh năm: 1948, 1949, 1956, 1957, 1964, 1965, 1978, 1979, 1986, 1987, 1994, 1995, 2008, 2009, 2016, 2017,…
Người mệnh thổ sinh năm: 1946, 1946, 1960, 1961, 1968, 1989, 1976, 1977, 1990, 1991, 1998, 1999, 2006…

Ngũ hành trong mọi vật

Phương hướng;

Mộc ở phương đông, hoả ở phương nam, thổ ở trung ương, kim ở phương tây, thuỷ ở phương bắc. Đây chính là phương vị ngũ hành trong hà đồ. Ngũ khí ;

Phong khí ( gió)thuộc mộc
Thử khí và nhiệt khí( khí nóng) thuộc hoả
Thấp khí(khí ẩm ướt) thuộc thổ
Táo khí (khí khô) thuộc kim
Hàn khí ( khí lạnh)

Tạng phủ

Kim: đầu, họng, lưỡi, phổi
Mộc: Lông, tóc, tay chân, gan, mật
Thuỷ: Máu, mồ hôi, nước mắt, tai, thận
Hoả: Mắt, tim
Thổ: dạ dày, lá lách, lưng, bụng

Hình dáng

Kim: Tròn, dày
Mộc: hẹp dài
Thuỷ : Khúc khuỷu
Hoả: nhọn sắc
Thổ: vuông vức

Quẻ dịch

Kim: 2 quẻ CÀN, ĐOÀI
Mộc: 2 quẻ CHẤN TỐN
Thuỷ: quẻ KHẢM
Hoả: Quẻ LY
Thổ; 2 quẻ KHÔN, CẤN

Thiên can

Kim: canh, tân
Mộc: Giáp, ất
Thuỷ: Nhâm, quí
Hoả: Bính đinh
Thổ: Mậu, kỷ

Địa chi

Kim: Thân, dậu
Mộc: dần, mão
Thuỷ: Hợi, tý
Hoả: Tỵ, ngọ
Thổ : Thìn, tuất, sửu, mùi

Cửu tinh và ý nghĩa

Số 1 - Nhất bạch hay tham lang Đệ nhất cát tinh.

Nếu đương vượng mà hình thế loan đầu có thủy động thì khoa cử đỗ đạt, sinh con trai thông minh trí tuệ. Nếu suy tử thì hại vợ, không thọ, cuộc đời trôi nổi, mang nhiều bệnh tậ về huyết, thận hư...

về ngũ hành: thuộc thuỷ
Về màu sắc: màu trắng
Về cơ thể : Thận, tai, máu huyết
về người : con trai thứ
về tính chất : thuộc dương

Số 2 - Nhị hắc hay cự môn Hung tinh.

Nếu vượng thì giàu có, điền sản phát mạnh, nhân khẩu hưng vượng lại phát quí về binh nghiệp. Nếu suy tử thì vợ đoạt quyền chồng, tính tình nhỏ nhen, thâm hiểm, keo kiệt, khó sinh đẻ, có bệnh về bụng. Trong nhà thường phát sinh bệnh hoạn liên miên.

về ngũ hành: thuộc thổ
Về màu sắc: màu đen
Về cơ thể : bụng và dạ dày
về người: mẹ hoặc vợ trong gia đình
về tính chất : thuộc âm

Số 3 - Tam bích hay lộc tồn Hung tinh.

Nếu vượng thì tài lộc đầy đủ, chấn hưng gia tộc, cơ nghiệp vững vàng, con cái dòng trưởng rất hưng thịnh. Nếu suy tử thì người nhà dễ bị điên hoặc hen suyễn, chân tàn tật, khắc vợ, kiện tụng thị phi hoặc trở thành trộm cướp.

về ngũ hành: thuộc mộc
Về màu sắc: màu xanh lá cây
Về cơ thể : mật, vai và tay
về người: con trai trưởng
về tính chất : thuộc dương

Số 4 - Tứ lục hoặc văn xương Cát tinh.

Vượng thì văn chương lừng danh, khoa cử đỗ đạt, con gái dung mạo đoan trang lấy được con nhà quyền quí. Nếu suy tử thì phụ nhân dâm loạn, đàn ông đam mê tửu sắc, gia sản phá hoại, phải lang thang phiêu bạt.

về ngũ hành: thuộc mộc
Về màu sắc: màu xanh dương
Về cơ thể : đùi và 2 chân
về người: con gái trưởng
về tính chất : thuộc âm

Số 5 - Ngũ hoàng hoặc Liêm trinh Đạt sát tinh.

Vượng thì tài đinh đại phát. Nếu suy tử thì bất kể được sinh hay bị khắc đều rất xấu ví vậy nó tịnh không nên động. Nếu gặp sao thái tuế tới thì tính hung càng phát mạnh làm tổn đinh, phá tài , nhẹ thì ốm đau, nặng thì mất người

về ngũ hành: thuộc thổ
Về màu sắc: màu vàng
Về cơ thể : không
về người: không

Số 6 - Lục bạch hoặc vũ khúc Cát tinh.

Vượng thí quyền uy , làm võ tướng thì công trạng hiển hách, gia đình giáu có, nhiều nhân đinh. Nếu suy tử thì cô độc hoặc chết trong binh đao, người nhà thường góa bụa, có nhiều quả phụ.

về ngũ hành: thuộc kim
Về màu sắc: màu trắng bạc
Về cơ thể : đầu, mũi, cổ, xương, ruột già
về người: cha hoặc chồng trong gia đình
về tính chất : thuộc dương

Số 7 - Thât xích hoặc phá quân tặc tinh.

Vượng thì phát về võ quyền, đinh tài đều vượng. Nếu suy thì trong nhà xuất hiện trộm cướp hoặc có người chết trận hay bị giam cầm, gia đạo không yên có thể bị hỏa tai mà tổn đinh hoặc xuất hiện người ham mê tửu sắc

về ngũ hành: thuộc kim
Về màu sắc: màu đỏ
Về cơ thể : phổi, miệng, lưỡi
về người: con gái út
về tính chất : thuộc âm

Số 8 - Bát bạch hoặc tả phù Cát tinh.

Vượng thì trung hiếu, phú quí dài lâu, con cháu được hưởng phúc lộc của tổ tiên. Suy tử thì có tổn thương nhỏ hoặc bị bệnh dịch

về ngũ hành: thuộc thổ
Về màu sắc: màu trắng
Về cơ thể : lưng, ngực và lá lách.
về người: con trai út
về tính chất : thuộc dương

Số 9 - Cửu tử hay hữu bật trung tính.

Vượng thì văn chương lừng lẫy, con cháu dòng giữa được hưởng phú quí. Suy thì hỏa tai hoặc tai họa chốn quan trường, bị bệnh về máu huyết, thần kinh, mắt hoặc sanh đẻ khó.

về ngũ hành: thuộc hoả
Về màu sắc: màu đỏ tía
Về cơ thể : mắt, tim, ấn đường
về người: con gái giữa
về tính chất : thuộc âm

Bảng tra cứu Ngũ hành

Ngũ hành	Mộc	Hỏa	Thổ	Kim	Thủy
Số Hà Đồ	3	2	5	4	1
Cửu Cung	3, 4	9	5, 8, 2	7, 6	1
Thời gian trong ngày	Rạng sáng	Giữa trưa	Chiều	Tối	Nửa đêm
Năng lượng	Nảy sinh	Mở rộng	Cân bằng	Thu nhỏ	Bảo tồn
Bốn phương	Đông	Nam	Trung tâm	Tây	Bắc
Bốn mùa	Xuân	Hạ	Chuyển mùa (mỗi 3 tháng)	Thu	Đông
Thời tiết	Gió (ấm)	Nóng	Ôn hòa	Sương (mát)	Lạnh
Màu sắc	Xanh	Đỏ	Vàng	Trắng	Lam
Thế đất	Dài	Nhọn	Vuông	Tròn	Ngoằn ngoèo
Trạng thái	Sinh	Trưởng	Hóa	Cấu	Tàng
Vật biểu	Thanh Long	Chu Tước	Kỳ Lân	Bạch Hổ	Huyền Vũ
Mùi vị	Chua	Đắng	Ngọt	Cay	Mặn
Cơ thể, Năng lượng	Gân, Tay trái	Mạch, Giữa ngực	Thịt, Vùng bụng	Da lông, Tay phải	Xương tuỷ não, Hai chân đi lên sau lưng lên cổ gáy
Bàn tay	Ngón cái	ngón trỏ	Ngón giữa	Ngón áp út	Ngón út
Ngũ tạng	Can (gan)	Tâm (tim)	Tỳ (hệ tiêu hoá)	Phế (phổi)	Thận (hệ bài tiết)
Lục dâm (lục tà)	Phong	Nhiệt	Thấp	Táo	Hàn
Lục phủ	Đảm (mật)	Tiểu Tràng (ruột non)	Vị (dạ dày)	Đại Tràng (ruột già)	Bàng quang
Ngũ căn	Xúc giác, thân	Thị giác, Mắt	Tai, Thính giác	Khứu giác, Mũi	Vị giác, lưỡi
Ngũ tân	Nước dáy tai	Nước mắt	Bùn phân	Nước mũi	Nước dãi
Ngũ Phúc, Đức	Thọ: Sống lâu	Khang: Khỏe mạnh	Ninh: An lành	Phú: Giàu có	Quý: Danh hiển
Ngũ giới	Sát sinh, giết hại	Tà dâm, si mê,	Nói dối, thêu dệt	Trộm cắp, tranh đua	Uống rượu, ăn thịt..
Ngũ Thường - Nho giáo	Nhân	Lễ	Tín	Nghĩa	Trí
Ngũ lực	Niệm lực	Huệ lực	Tín lực	Định lực	Tấn lực
Xúc cảm (tình chí)	Giận (nộ)	Mừng (hỷ)	Ưu tư, lo lắng (tư)	Đau buồn (bi)	Sợ (khủng)
Tháp nhu cầu Maslow	T1: Thức ăn, nước uống, nơi trú ngụ, tình dục, bài tiết, thở, nghỉ ngơi.	T5: Nhu cầu thể hiện bản thân, tự khẳng định mình, làm việc mình thích.	T4: Nhu cầu được quý trọng, kính mến, được tin tưởng, được tôn trọng.	T2: Nhu cầu an toàn, yên tâm về thân thể, việc làm, gia đình, sức khỏe.	T3: Nhu cầu được giao lưu tình cảm và được trực thuộc.
Giọng	Ca	Nói (la, hét, hô)	Bình thường	Cười	Khóc
Thú nuôi	Hổ, Thỏ	Ngựa	Chó, Trâu, Dê	Khỉ, Gà	Heo
Hoa quả Rau củ Gia vị	Mận, kiwi xanh, nho xanh, Đu đủ, Chanh xanh, chanh vàng. Bông cải xanh, bắp cải tím, cải xoăn xanh, ớt xanh, cải bó xôi spinach, rau sà lách xanh tím, củ su hào, bí xanh, khổ qua, cải lá xanh, mướp ngọt, măng tây xanh, lá rễ bồ công anh, lá rễ ngưu bàng, rau ngò, rau húng, cây tỏi tây, hành lá, Oregano, Hạt tiêu xanh tưới, đen khô, hạt hồi, hạt thìa là, hoa hồi, hạt ngò, hạt mè vàng	Mơ, Lựu, Thanh long đỏ, dưa hấu ruột đỏ, nho đỏ, bưởi ruột đỏ. Ớt đỏ cay ngọt, tiêu đỏ, rau đay đỏ, bí đỏ, củ cải đỏ,	Chuối, Táo, dứa, kiwi vàng, xoài, hồng, mít, quả na, cam, quýt, quất, dưa hấu ruột vàng. Ớt vàng cay ngọt, cải thảo, cải chíp, bắp cải, cần tây, cà rốt, bí vàng, củ cải tròn tím vàng ruột vàng, Củ gừng, củ riềng,	Lê, bưởi trắng. Bông cải trắng, măng tây trắng, hành tây, củ tỏi,	Nho đen, mâm xôi đen, việt quất đen xanh. Củ cải trắng dài, trắng tròn, đen tròn, Hạt mè đen, hạt thìa là đen, hạt óc chó
Ngũ cốc	Lúa mì, đậu xanh, đậu hà lan xanh, đậu lăng vỏ xanh,	Gạo đỏ, hạt Quinoa đỏ, Đậu đỏ nhỏ, Đậu thận đỏ lớn, Đậu lăng đỏ ruột,	Gạo trắng, nếp trắng, hạt Quinoa trắng, đậu gà, đậu nành, đậu hà lan vàng, đậu thận vàng, khoai tây vàng, củ sắn, khoai lang trắng vàng, khoai môn, hạt dẽ	Ngô, đậu thận trắng lớn, đậu trắng nhỏ,	Hạt kê, Quinoa đen, gạo nếp đen, gạo đen hạt dài, đậu đen
Nguyên tố	Phong	Hoả	Thổ	Lôi	Thuỷ
Thập can	Giáp, Ất	Bính, Đinh	Mậu, Kỷ	Canh, Tân	Nhâm, Quý
Thập nhị chi	Dần, Mão	Tỵ, Ngọ	Thìn, Mùi, Tuất, Sửu	Thân, Dậu	Hợi, Tý
Âm nhạc	Rê	Son	Mi	La	Đô
Thiên văn	Mộc Tinh (Tuế tinh)	Hỏa Tinh (Huỳnh tinh)	Thổ Tinh (Trấn tinh)	Kim Tinh (Thái Bạch)	Thủy Tinh (Thần tinh)
Bát quái ¹	Tốn, Chấn	Ly	Khôn, Cấn	Càn, Đoài	Khảm
Ngũ uẩn (ngũ ấm)	Sắc Uẩn	Thức uẩn	Hành Uẩn	Tưởng Uẩn	Thọ Uẩn
Tây Du Ký	Bạch Long Mã	Tôn Ngộ Không	Đường Tam Tạng	Trư Bát Giới	Sa Ngộ Tĩnh
Ngũ Nhãn	Thiên nhãn	Phật nhãn	Pháp nhãn	Tuệ nhãn	Nhục, thường nhãn

Bảng tra cứu mệnh Ngũ hành

Mộc chỉ sự sinh trưởng, phát triển của thiên nhiên, cây cối.

Vạn vật thuộc hành Mộc bao gồm cây cối, các loài thảo mộc, đồ đạc bằng gỗ, giấy, màu xanh lá cây, tranh phong cảnh..
Những người mệnh Mộc luôn tràn đầy sức sống mãnh liệt, năng động và vị tha. Họ có nhiều ý tưởng độc đáo, sáng tạo, thích kết bạn, làm quan với tất cả mọi người, luôn sẵn sàng giúp đỡ khi ai đó gặp khó khăn.Nhược điểm của những người mệnh Mộc đó là dễ nổi giận, khó kiềm chế được cảm xúc, không kiên trì.

Hỏa chỉ sức nóng của lửa, ngọn lửa ấy có thể đem đến ánh sáng ấm áp, soi rọi những góc khuất u ám hoặc cũng có thể bùng nổ phá hủy mọi thứ.

Hỏa đại diện cho sức sống mãnh liệt, dồi dào và quyền lực tối cao. Hỏa cũng tượng trưng cho chiến tranh, sực khốc liệt, tàn bạo.
Vạn vật thuộc hành Hỏa bao gồm: mặt trời, đèn, nến, màu đỏ, tam giác...
Người mệnh Hỏa vừa thông minh, tài trí lại vừa năng động, sáng tạo. Người mệnh hỏa thích tham gia công việc tập thể với vai trò lãnh đạo, nắm trong tay quyền lực để quản lý mọi người. Họ đặt ra nhiều mục tiêu cho mình và luôn cố gắng phấn đấu, nỗ lực không ngừng để đạt được điều đó. Người mệnh Hỏa khá hiếu thắng, nóng nảy, thường mạo hiểm quyết định mọi việc theo cảm hứng, trực giác của mình..

Thổ là môi trường sống, sinh trưởng, phát triển của mọi sinh vật trên trái đất.

Ở góc độ tích cực, thổ biểu thị trí khôn ngoan, vững vàng trong mọi tình huống. Ở góc độ tiêu cực, thổ lại tạo ra cảm giác nhàm chán, ngột ngạt.
Vạn vật thuộc hành Thổ bao gồm: đất, gạch, đá, bê tông, sành sứ, hình vuông và các màu sắc vàng, cam, nâu.
Những người mệnh Thổ tính tình khép kín, ít khi giao tiếp, trò chuyện với mọi người xung quanh. Tưởng chừng như rất khô khan nhưng thực tế họ lại sống giàu tình cảm, là chỗ dựa vững chắc của người thân, gia đình. Trong mọi mối quan hệ, người mệnh Thổ luôn thể hiện sự trung thành của mình với đối phương, sẵn sàng hy sinh bản thân mình vì người khác.

Kim đại diện cho sức mạnh, sự tinh tế sắc sảo.

Khi tích cực, Kim mang đến tình yêu ấm áp, ngọt ngào, giúp con người lạc quan, yêu đời hơn. Khi tiêu cực, Kim cũng có thể mang đến những nỗi muộn phiền, đau đớn.
Vạn vật thuộc hành Kim bao gồm: kim loại, sắt, nhôm, tiền, đồng hồ, màu trắng ánh kim, xám, bạc.
Người mệnh kim thông minh, quyết tâm, kiên trì là những nét tính cách tiêu biểu của người mệnh Kim. Họ đặt ra nhiều mục tiêu trong cuộc sống và dốc hết sức mình để theo đuổi quyền lực, danh vọng. Những người này có tài lãnh đạo thiên bẩm, giỏi giao tiếp, ứng xử với mọi người xung quanh. Tuy nhiên, trong công việc đôi khi người mệnh Kim khá cứng nhắc, bảo thủ, thiếu sự sáng tạo.

Thủy là nguồn sống nuôi dưỡng, hỗ trợ cho vạn vật sinh trưởng, phát triển.

Hành Thủy bao gồm: sông suối, ao hồ, đài phun nước, bể cá, tranh về nước, gương soi, kính và màu xanh dương, đen.
Những người mệnh Thủy có khả năng giao tiếp, ứng xử khéo léo. Họ giỏi trong việc thuyết phục người khác và có rất nhiều mối quan hệ xã hội thân thiết, tốt đẹp. Mệnh Thủy biết cảm thông, sẵn sàng lắng nghe, chia sẻ với khó khăn của người khác. Tuy nhiên, đôi khi họ quá nhạy cảm gây ra nhiều ưu phiền, sợ hãi.

Ứng dụng

Ngũ hành trong Đông y

Tham khảo thêm:

Ngũ hành tương sinh