Lịch sử 11/Những thành tựu văn hóa thời cận đại

Sự phát triển của nền văn hóa mới trong buổi đầu thời cận đại đến giữa thế kỉ XIX

Sau các cuộc cách mạng tư sản và cách mạng công nghiệp, kinh tế các nước có điều kiện phát triển.
Trong xã hội tồn tại những mối quan hệ cũ, mới chồng chéo phức tạp, đây là hiện thực để các nhà văn, thơ, kịch có điều kiện sáng tác.
Thành trì của chế độ phong kiến lung lay.

Văn học

Phương Tây

Xuất hiện những nhà tư tưởng tiến bộ, những nhà văn, thơ, nhà viết kịch nổi tiếng.
Cooc-nây (1606 - 1684) bi kịch cổ điển Pháp.
La Phông-ten (1621 - 1695) là nhà thơ ngụ ngôn Pháp.
Mô-li-e (1622 - 1673) là người mở đầu cho nền hài kịch cổ điển Pháp...
Ban-dắc (Pháp 1799 - 1850).
An-đéc-xen (Đan Mạch, 1805 - 1875).
Pu-skin (Nga, 1799 - 1837).

Châu Á

Tào Tuyết Cần (1716 - 1763) của Trung Quốc; Nhật Bản có nhà thơ, nhà soạn kịch xuất sắc Chi-ka-mát-xư Môn-đa-ê-môn (1653 - 1725); ở Việt Nam thế kỉ XVIII có nhà bác học Lê Quý Đôn (1726 - 1784),...
Phản ánh hiện thực xã hội ở các nước trên thế giới thời kỳ cận đại.
Hình thành quan điểm, tư tưởng của con người tư sản, tấn công vào thành trì của chế độ phong kiến, góp phần vào thắng lợi của chủ nghĩa tư bản.

Âm nhạc

Bét tô ven - Đức - sáng tác thấm đượm tinh thần dân chủ cách mạng.
Mô da (1756-1791) - người Áo.

Hội họa

Rem-bran (1606-1669) - hà Lan, vẽ chân dung, phong cảnh.

Những thành tựu về mặt tư tưởng, văn hóa đến thế kỉ XIX

Trào lưu Triết học Ánh sáng thế kỉ XVII - XVIII ở Pháp, tiêu biểu như: Mông-te-xki-ơ (1689 - 1755); Vôn-te (1694 - 1778); G. Rút-tô (1712 - 1778)
Nhóm Bách khoa toàn thư do Đi-đơ-rô đứng đầu. Được ví “Như những khẩu đại bác, mở đường cho bộ binh xuất kích”

Thành tựu của văn học, nghệ thuật từ giữa thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

Điều kiện lịch sử

Chủ nghĩa tư bản được xác lập trên phạm vi toàn thế giới và bước sang giai đoạn chủ nghĩa đế quốc.
Giai cấp tư sản nắm quyền thống trị, mở rộng và xâm lược thuộc địa thì đời sống nhân dân lao động bị áp bức ngày càng khốn khổ.

Thành tựu tiêu biểu về văn học, nghệ thuật đầu thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX

Văn học

- Ở phương Tây

Vích to Huy-gô (1802 - 1885): Những người khốn khổ, thể hiện lòng yêu thương vô hạn đối với những người đau khổ, mong tìm hạnh phúc cho họ.
Lép Tôn-xtôi (1828 - 1910): Chiến tranh và hòa bình, An-na Ka-rê-ni-na, Phục sinh ….chống lại phong kiến Nga Hoàng
Mác-Tuên (1935 - 1910): Những cuộc phiêu lưu của Tôm Xoay ơ, trào phúng, hài hước, mang tinh thần phê phán sâu sắc ….
Pu-skin - Nga; Ban dắc - Pháp.....

- Ở phương Đông: phản ánh cuộc sống của nhân dân dưới ách thực dân phong kiến, lòng khát khao và ý chí anh hùng quật khởi trong đấu tranh cho độc lập tự do.

Lỗ Tấn (1881 - 1936): A.Q. chính chuyện; Nhật kí người điên, Thuốc,...
Ra-bin-đra-nát Ta-go - Ấn Độ, thơ, kịch, tiểu thuyết, truyện ngắn...tập Thơ Dâng...thể hiện lòng yêu nước, yêu hoà bình và tình nhân đạo...
Hô-xê Mác-ti (1823 - 1893): nhà thơ nổi tiếng của Cu ba.

Nghệ thuật

Kiến trúc: Cung điện Véc xai được hoàn thành vào năm 1708; Bảo tàng Anh; Viện bảo tàng Ec-mi-ta-giơ; Bảo tàng Lu-vrơ (Pa-ri-Pháp), là bảo tàng bằng hiện vật lớn nhất thế giới.
Hội hoạ: họa sĩ Van Gốc (Hà Lan) với tác phẩm Hoa hướng dương, Phu-gita (Nhật Bản), Pi-cát-xô (Tây Ban Nha)... Lê-vi-tan (Nga)
Âm nhạc: Trai-cốp-ki với Hồ thiên nga, Người đẹp ngủ trong rừng

* Tác dụng: phản ánh hiện thực xã hội, mong ước xây dựng một xã hội mới tốt đẹp hơn.

Trào lưu tư tưởng tiến bộ và sự ra đời của chủ nghĩa xã hội khoa học từ giữa thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX

Chủ nghĩa xã hội không tưởng

Những nhà tư tưởng tiến bộ Xanh Xi-mông, Phu-ri-ê, Ô-oen: mong muốn xây dựng một xã hội không có chế độ tư hữu, không có áp bức bóc lột... Không tưởng vì tư tưởng của họ không thực hiện được trong điều kiện chủ nghĩa tư bản vẫn được duy trì và phát triển.

Triết học Đức và kinh tế chính trị học Anh:

Hê-ghen (1770 - 1831) và Phoi-ơ-bách (1804 - 1872) nhà triết học nổi tiếng người Đức. Hê-ghen là nhà duy tâm khách quan còn Phoi-ơ-bách là nhà duy vật siêu hình...
Khoa Kinh tế - chính trị cổ điển phát sinh ở Anh Ađam Xmít (1723 - 1790) và Ri-các-đô (1772 - 1823), “lí luận về giá trị lao động”, nhưng chỉ mới nhìn thấy mối quan hệ giữa vật và vật chứ chưa thấy mối quan hệ giữa người với người.

Chủ nghĩa xã hội khoa học

Hoàn cảnh

Sự áp bức bóc lột của giai cấp tư sản giai đoạn chủ nghĩa đế quốc.
Phong trào công nhân phát triển, cùng với học thuyết Chủ nghĩa xã hội khoa học ra đời do C.Mác và Ph. Ăngghen thành lập, được Lê-nin phát triển.

Nội dung

Kế thừa, phát triển có chọn lọc những thành tựu của khoa học xã hội và tự nhiên mà loài người đã đạt được, chủ yếu từ thế kỉ XIX (định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng, học thuyết tế bào, thuyết tiến hóa của các giống loài, các trào lưu triết học cổ điển Đức, học thuyết kinh tế Anh và lý luận về chủ nghĩa xã hội không tưởng ở Pháp).
Học thuyết gồm bà bộ phận chính: triết học, kinh tế - chính trị học và chủ nghĩa xã hội khoa học (Chủ nghĩa duy vật biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch sử kết hợp chặt chẽ với nhau).
Điểm khác: Xây dựng học thuyết của mình trên quan điểm, lập trường giai cấp công nhân, thực tiễn đấu tranh của phong trào cách mạng vô sản thế giới,hình thành hệ thống lý luận vừa mới khoa học vừa cách mạng

Vai trò

Là đỉnh cao của trí tuệ loài người, là cương lĩnh cách mạng cho cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa tư bản, xây dựng xã hội cộng sản.
Và mở ra kỷ nguyên mới cho sự phát triển của khoa học (tự nhiên và xã hội, nhân văn).

Tham khảo

SGK Lịch sử 11, NXB Giáo dục, 2019