Quy luật Âm dương

Tất cả các đặc điểm của triết lý âm dương đều tuân theo hai quy luật cơ bản. Đó là quy luật về bản chất của các thành tố và quy luật về quan hệ giữa các thành tố.

Quy luật về bản chất của các thành tố. Không có gì hoàn toàn âm hoặc hoàn toàn dương. Trong âm có dương, trong dương có âm.
Quy luật về quan hệ giữa các thành tố. Âm dương gắn bó mật thiết với nhau, vận động và chuyển hóa cho nhau. âm thịnh thì dương suy. dương thịnh thì âm suy. âm phát triển đến cùng cực thì chuyển thành dương, dương phát triển đến cùng cực thì chuyển thành âm. âm dương cân bằng khi âm dương đồng nhất.

4 quy luật cơ bản của âm dương

4 quy luật cơ bản của âm dương nói lên sự mâu thuẫn, thống nhất, vận động và nương tựa lẫn nhau của mọi vật. Tất cả các đặc điểm của triết lý âm dương đều tuân theo các quy luật cơ bản sau

Âm dương bình hành: âm dương cân bằng khi âm dương đồng nhất.
Âm dương đối lập: âm thịnh, dương suy; dương thịnh, âm suy.
Âm dương hỗ căn: có âm thì có dương; có dương thì có âm.
Âm dương tiêu trưởng: âm diệt, dương sinh; dương diệt, âm sinh.

Thí dụ

Âm dương đối lập

Âm dương là 2 từ dùng để chỉ 2 thuộc tính đối lập mà chế ước lẫn nhau trong mỗi sự vật. Đối lập là sự mâu thuẫn, chế ước và đấu tranh giữa 2 mặt âm dương.

Ví dụ: ngày – đêm; nước – lửa; ức chế – hưng phấn – mạnh, yếu.

Âm dương hỗ căn

Âm dương cùng 1 cội nguồn, nương tựa giúp đỡ lẫn nhau như vật chất và năng lượng. Cả 2 mặt đều là quá trình phát triển của sự vật không thể đơn độc mà phát sinh.

Ví dụ: Cơ năng hoạt động (dương) phải có sự cung cấp của chất dinh dưỡng (âm) chất dinh dưỡng (âm) phải nhờ sự hoạt động của cơ năng (dương) mới trở thành chất hữu dụng để nuôi tạng phủ và cứ như thế không ngừng. Có sinh thì có tử hoặc có trong thì có ngoài.

Âm dương tiêu – trưởng

Tiêu là mất đi, Trưởng là sự phát triển. Nói lên sự vận động không ngừng, sự chuyển hóa lẫn nhau giữa 2 mặt âm dương.

Ví dụ: khí hậu 4 mùa trong năm luôn thay đổi từ lạnh sang nóng, từ nóng sang lạnh. Từ lạnh sang nóng là quá trình "âm tiêu dương trưởng" . Từ nóng sang lạnh là quá trình "dương tiêu âm trưởng" . Do đó có khí hậu mát, lạnh, ấm, và nóng biểu thị khí hậu của 4 mùa: xuân – hạ – thu – đông.

Âm dương bình hành

Hai mặt âm dương tuy đối lập, vận động không ngừng, nhưng luôn luôn lập lại được thế cân bằng, thế bình quân giữa 2 mặt. Bình hành là cân bằng cùng tồn tại, sự cân bằng âm dương là sự cân bằng động và cân bằng tĩnh. Nếu sự cân bằng âm dương bị phá vỡ thì sự vật có nguy cơ bị tiêu vong.